Niedobory snu – poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia
Wiele osób zmaga się z nadmiarem obowiązków. Kosztem związanym z braniem na swoje barki zbyt wielu zobowiązań często jest zaniedbywanie snu. Kilka godzin nocnych zarwanych na rzecz różnych aktywności zawodowych lub osobistych to w dzisiejszych czasach norma. Jednak sen stanowi jedną z najważniejszych potrzeb ludzkiego organizmu! Jakie niebezpieczeństwa zdrowotne wiążą się z niedoborami snu?
Co dzieje się z organizmem podczas snu?
W organizmie podczas snu zachodzi wiele różnych procesów fizjologicznych. Które z nich w największym stopniu wpływają na na zdrowie i samopoczucie w ciągu dnia?
- Regulacja temperatury – podczas snu temperatura staje się bardzo niska. Sprzyja to m.in. regeneracji tkanek.
- Regeneracja – w nocy w ciele zachodzą procesy naprawcze. Produkowane są białka, dzięki którym tkanki mogą się skutecznie regenerować.
- Regulacja hormonów – jednym z hormonów wydzielanych intensywnie w godzinach nocnych jest hormon wzrostu. Dzięki niemu mogą się rozwijać m.in. mięśnie.
- Przetwarzanie informacji – proces pamięci jest w dużym stopniu zależny od optymalnych ilości snu. Niedobory w tym zakresie często uniemożliwiają umysłowi utrwalanie wspomnień i informacji z poprzedniego dnia.
- Blokowanie aktywności układu nerwowego – organizm się wycisza i redukuje szkodliwy stres.
Zdrowie psychiczne, a niedobory snu
Sen wpływa nie tylko na kondycję ciała. Ma znaczenie również dla zdrowia psychicznego. Zbyt mała ilość nocnego wypoczynku jest jednym z ważnych czynników ryzyka sprzyjających zachorowaniu na depresję lub zaburzenia lękowe. Chroniczne zmęczenie wywołuje też nadmierną drażliwość i podatność na stres. Osoby zaniedbujące tę potrzebę w efekcie gorzej funkcjonują w społeczeństwie. Mają czasem problemy z nawiązywaniem relacji – m.in. ze względu na impulsywność i wybuchowość. Zaburzenia nastroju są bardzo charakterystyczne dla osób cierpiących na bezsenność.
Brak snu stanowi również przeszkodę dla rzetelnego wykonywania i realizowania obowiązków zawodowych. A dlaczego? Nawet niewielkie zmęczenie staje się przyczyną dla problemów z pamięcią i koncentracją. Osoby cierpiące na bezsenność mają też kłopot z utrzymaniem uwagi przez dłuższy okres czasu, a ich funkcje poznawcze stają się zdecydowanie słabsze. Umiejętność konstruktywnego rozwiązywania problemów, myślenia i decydowania staje się zaburzona. Wszystko to stanowi pożywkę dla zachorowania na zaburzenia psychiczne.
Zdrowie psychiczne jest bardzo ważne, a sen jest z nim ściśle skorelowany. Zmęczenie wywołuje zaburzenia hormonalne, które prowadzą czasem do zachorowania na zaburzenia odżywiania. Z reguły jest to związane ze spożywaniem nadmiernej ilości kalorii. Również ryzyko popadnięcia w uzależnienie staje się wyższe.
Czy bezsenność zwiększa ryzyko otyłości?
Istnieje ścisła zależność między problemami ze snem, a zbyt wysoką wagą. Z czego to wynika? Niedobory snu rozregulowują gospodarkę hormonalną. Wpływają więc na odczuwanie głodu i sytości. Tym samym, osoby śpiące zbyt mało często zaczynają jeść więcej, co jest skutkiem zbyt wysokiego poziomu greliny. Jednocześnie nie odczuwają sytości przez zbyt niskie stężenie leptyny. W połączeniu z częstszym wybieraniem produktów bogatych w węglowodany (co wiąże się z chronicznym zmęczeniem) jest to praktycznie gotowy przepis na otyłość! Sprawy nie ułatwia nieustanny brak sił utrudniający podjęcie jakiejkolwiek aktywności fizycznej.
Bezsenność powoduje zaburzenia nastroju, wahania emocjonalne i sprzyja kumulowaniu się stresu. Niektóre osoby zaczynają wtedy popadać w problemy z jedzeniem emocjonalnym. Dodatkowo, zwiększa się prawdopodobieństwo powstania zaburzeń w zakresie regulowania poziomu insuliny i glukozy – a tym samym, ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 jest bardzo wysokie.
Układ sercowo naczyniowy, a sen
Sen ma wpływ na cały organizm – w tym również na układ sercowo-naczyniowy. W nocy organizm reguluje poziom ciśnienia krwi. Osoby, które śpią zbyt mało, częściej chorują na nadciśnienie tętnicze. Również zaburzenia rytmu serca – m.in. pod postacią migotania przedsionków, częściej pojawiają się w przypadku zbyt krótkiego snu. Nie można pominąć aspektu związanego z cholesterolem i lipidogramem. Podczas nieprzespanych nocy LDL spada, a HDL wzrasta. Jest to bardzo niekorzystny mechanizm, który zwiększa ryzyko rozwinięcia się miażdżycy i sprawia, że wyższe jest prawdopodobieństwo wystąpienia zawału serca.
Znaczenie niedoborów snu w różnych grupach wiekowych
Niemowlęta potrzebują bardzo długiego snu. Wskazywana liczba godzin mieści się z reguły w przedziale od 14-17 w ciągu doby. Niedobory w tym wieku prowadzą nie tylko do drażliwości, ale również zaburzeń w rozwoju mózgu, układu nerwowego i wykształcenia się problemów behawioralnych już w pierwszych miesiącach życia. Ilość potrzebnego snu zmniejsza się w wieku przedszkolnym – wynosi wówczas od 9 do 10 godzin dziennie. Również wtedy czas spędzony w łóżku jest ważny – wypoczynek wpływa na zdolność koncentracji i przyswajania nowych informacji w szkole.
Młodzież, młodzi dorośli i osoby w średnim wieku potrzebują od 7 do 10 godzin snu, a osoby starsze mogą spać nawet nieco mniej. Warto pamiętać, że seniorzy nie powinni spać mniej niż 6 godzin! Są wówczas bardziej narażeni na infekcje, zaczynają cierpieć na kłopoty z pamięcią i z utrzymaniem równowagi. W przypadku chronicznego zmęczenia zwiększa się ryzyko wystąpienia niebezpiecznego upadku.
Sen to kluczowy czynnik wpływający na zdrowie organizmu. Warto o niego dbać, aby uniknąć szkodliwych skutków dla zdrowia, które mogłyby nie tylko spowodować chwilowe pogorszenie samopoczucia, ale również stać się przyczyną ciężkich, przewlekłych chorób.